استرس شغلی، علل و راهکارهای آن

استرس شغلی، علل و راهکارهای آن

کار جنبه ای از زندگی است که برخی از نیازهای اساسی انسان مانند تحرک ذهنی و جسمی، نیازهای اجتماعی و احساس ارزشمندی را بدون توجه به منابع مالی برآورده می کند. با این حال، می تواند منبع فشار روانی نیز باشد. در دهه گذشته موضوع استرس و اثرات آن در سازمان ها بسیار مورد توجه قرار گرفته است. با وجود اینکه استرس مثبت هم وجود دارد و نباید استرس را به عنوان یک پدیده منفی دید، اما هنگام صحبت کردن از استرس بیشتر به عوارض و جنبه های منفی آن توجه می شود. با این حال استرس تأثیرات زیادی بر عملکرد و فعالیت اعضای سازمان دارد. مدیران، کارکنان و مشتریان سازمان تحت تاثیر تنش های عصبی از حالات روانی خاصی رنج می برند و اعمالی را انجام می دهند که مستقیماً بر فعالیت و کارایی سازمان تأثیر می گذارد. فشار عصبی علاوه بر اثرات روانی، اثرات جسمی نیز دارد. استرس شدید باعث تردید در اهداف و راه های رسیدن به آنها می شود.
در این مقاله به تعریف استرس شغلی، شناسایی عوامل ایجاد کننده آن و تشریح راه های مدیریت آن می پردازیم.

استرس شغلی چیست؟

استرس شغلی را می توان انباشته ای از عوامل استرس زا و موقعیت های مرتبط با کار دانست که بیشتر افراد آن را استرس زا می دانند. همچنین استرس شغلی را می توان به عنوان تعاملی بین شرایط کاری و ویژگی های فرد شاغل تعریف کرد به گونه ای که خواسته های محیط کار بیش از توان تحمل فرد باشد. در برخی موارد به کارگیری فرد در شغلی که با توانایی ها و دانش او همخوانی ندارد و یا تغییر در فعالیت کاری او می تواند باعث ایجاد استرس در فرد شود.

حتما بخوانید: راهکارهای افزایش انگیزه کارکنان

عوامل استرس شغلی

عوامل ایجاد استرس شغلی در محیط کار را می توان به سه دسته اصلی تقسیم کرد:

عوامل فردی:

مانند تعارض نقش، ابهام نقش، تعارض در اهداف شخصی، رویدادهای شخصی غیرمنتظره و مشکلات اقتصادی.

عوامل سازمانی:

شامل ساختار سازمانی، فرآیندهای سازمانی، سیاست های سازمانی، عوامل ارتباطی، الزامات شغلی، شرایط فیزیکی سازمان و مراحل زندگی سازمانی.

عوامل محیطی:

شامل عوامل اقتصادی، عوامل سیاسی و عوامل تکنولوژیکی

از نظر مکتب فکری، تفاوت در ویژگی های فردی مانند شخصیت و سازگاری مهم ترین عوامل ایجاد استرس کاری در افراد است. به عبارت دیگر، آنچه برای یک فرد استرس زا است ممکن است برای دیگری مهم نباشد. این دیدگاه منجر به راهبردهای پیشگیرانه ای شده است که بر کارمندان و راه هایی برای کمک به آنها برای سازگاری با موقعیت های مختلف کاری تمرکز دارد.

عوامل سازمانی استرس شغلی

عوامل استرس شغلی در محیط کار عبارتند از:

ویژگی های نقش:

آگاهی از عوامل روانی محیط کار راهی برای به دست آوردن درک صحیح از استرس شغلی تلقی می شود. چهار ویژگی نقش مهم را می توان به صورت ابهام نقش، ارزش نقش، کمبود نقش و ناسازگاری نقش بیان کرد.

ویژگی های شغلی:

ویژگی های شغلی که بر استرس شغلی تأثیر می گذارند را می توان به چهار دسته اصلی تقسیم کرد:

ریتم کار، تکرار کار، نوبت کاری و ویژگی های مرتبط با کار.

روابط بین فردی:

کیفیت روابط بین کارکنان در محیط کار بر میزان استرس شغلی تأثیر می گذارد.

ساختار و جو سازمانی:

ساختارهایی که قدرت تصمیم گیری بیشتری را به کارکنان خود می دهند استرس کمتری ایجاد می کنند.

روش های کار در مدیریت منابع انسانی بر میزان استرس افراد تأثیر دارد.

اهمیت استرس کاری کارکنان

استرس عوارض فیزیولوژیکی، روانی و رفتاری بسیاری در انسان ایجاد می کند. افرادی که استرس زیادی را تحمل می کنند کمتر به کار خود توجه می کنند و بنابراین می توانند به خود و سایر اعضای ارگان آسیب برسانندبه طور کلی استرس محل کار باعث کاهش کارایی و بهره وری کارکنان می شود. شرایط کاری نقش عمده ای در ایجاد استرس در بین کارکنان دارد، اما نمی توان عوامل فردی را نادیده گرفت.

شرایط کاری که می تواند باعث استرس شود

طراحی وظایف:

حجم کاری زیاد، ساعات استراحت کم، شیفت کاری طولانی، کارهایی که از مهارت های کارمند استفاده نمی کنند و عدم احساس کنترل.

سبک مدیریتی:

عدم مشارکت کارکنان در تصمیم گیری، ارتباطات ضعیف

چالش های کاری:

فقدان امنیت شغلی و کمبود فرصت برای رشد، پیشرفت یا ارتقاء. تغییرات سریع برای آنچه کارمندان برای آن آماده نیستند.

ارزش‌های جامعه:

وقتی ارزش‌های جامعه در بین مردم متفاوت باشد، می‌تواند باعث استرس شود.

فشار کم کاری:

انجام کار کم نیز یکی از دلایل استرس است.

استرس و راندمان کاری

سطوح خاصی از استرس می تواند به بهبود عملکرد کمک کند. وقتی استرس وجود نداشته باشد، کارمندان تنبل و بی حوصله می شوند. با افزایش استرس، عملکرد بهبود می یابد و کارکنان آمادگی ذهنی و روانی بالایی برای رویاپردازی با چالش ها پیدا می کنند.
اگر میزان استرس از حد مطلوب فراتر رود، تقاضا برای توانایی های کارکنان بیشتر و در نتیجه سطح عملکرد کاهش می یابد.

کاهش استرس

آموزش مدیریت استرس می تواند به سرعت علائم استرس مانند مشکلات اضطراب و اختلالات خواب را کاهش دهد. همچنین یک مزیت مقرون به صرفه استبودن و سهولت اجرا. با این حال، برنامه‌های مدیریت استرس دو اشکال مهم دارند: اثرات مفید این آموزش‌ها کوتاه‌مدت است و اغلب اهمیت دلایل اصلی استرس را نفی می‌کنند، زیرا به جای تمرکز بر محیط، بر کارمند تمرکز می‌کنند.

یکی از راه های کاهش استرس در محیط کار، دعوت از مشاوران و کارشناسان برای مشاوره در مورد راه های توصیه شده برای بهبود شرایط کاری است. این نگرش مستقیم ترین راه برای کاهش استرس محل کار است که شامل شناسایی جنبه های موفق کار و توسعه استراتژی هایی برای کاهش یا حذف عوامل استرس زا می شود. مزیت این نگرش این است که به طور مستقیم به علل اصلی استرس در محل کار می پردازد. با این حال، مدیران گاهی اوقات با این نگرش مخالفند، زیرا منجر به تغییر در کارهای معمول یا برنامه های تولید یا تغییر در ساختار سازمانی می شود.

به عنوان یک قاعده کلی، فعالیت هایی برای کاهش استرس شغلی در محیط کار باید تغییرات سازمانی را برای بهبود شرایط کاری در اولویت قرار دهد. ترکیب تغییر سازمانی و مدیریت استرس مفیدترین روش پیشگیری از استرس در محیط کار است.

پیشگیری از استرس شغلی

نمی توان راه حل کلی و کاملی برای پیشگیری از استرس ارائه داد، اما می توان برای پیشگیری از آن دستور داد. در همه شرایط، فرآیند برنامه های پیشگیری از استرس از سه مرحله متمایز تشکیل شده است: شناسایی مشکل، مداخله و ارزیابی.

حداقل آمادگی برای جلوگیری از استرس شامل موارد زیر است:

• ایجاد آگاهی عمومی در مورد استرس شغلی
• اطمینان از اینکه مدیران ارشد از برنامه حمایت می کنند
• مشارکت کارکنان در مراحل پیشگیری
• مشارکت کارکنان در کنار مدیران در یک گروه حل مسئله می تواند رویکردی ویژه و مفید برای تدوین برنامه پیشگیری از استرس باشد.

مراحل پیشگیری از استرس

شناسایی مشکل:

برای شناسایی مشکلات موجود در سازمان ابتدا باید به اندازه سازمان و منابع در دسترس آن توجه کرد. صرف نظر از روش مورد استفاده برای جمع آوری اطلاعات، داده ها باید شامل ادراک کارکنان از شرایط کاری خود و شامل سطوح استرس، سلامت و رضایت باشد. فهرستی از شرایط کاری که می تواند منجر به استرس شود، علائم هشدار دهنده و اثرات استرس، نقطه شروع خوبی برای تصمیم گیری در مورد اطلاعات جمع آوری شده است. معیارهای عینی مانند غیبت از کار، بیماری و جابجایی کارمندان یا مشکلات کاری می تواند از دلایل وجود استرس شغلی باشد. با این حال، این اقدامات تنها شاخص های نادرست استرس شغلی هستند.

طراحی و اجرای مداخلات:

با شناسایی منابع استرس محیط کار و درک جنبه های این مشکل، زمینه برای برنامه ریزی و اجرای استراتژی مداخله فراهم می شود. در سازمان‌های کوچک، بحث‌های غیررسمی که به شناسایی مشکلات استرس کمک می‌کنند نیز می‌توانند ایده‌های مفیدی برای پیشگیری ایجاد کنند. در سازمان های بزرگ، ممکن است یک فرآیند رسمی ضروری باشد. برخی از مداخلات را می توان به سرعت اجرا کرد (به عنوان مثال، بهبود ارتباطات، آموزش مدیریت استرس)، اما برخی دیگر ممکن است به زمان بیشتری برای اجرا نیاز داشته باشند (مثلاً طراحی مجدد شغل).

ارزیابی مداخلات:

ارزیابی مرحله مهمی در فرآیند مداخله است. ارزیابی برای تعیین اینکه آیا مداخله اثرات مطلوبی دارد و آیا تغییراتی در مسیر مورد نیاز است یا خیر، مورد نیاز است. فرآیند پیشگیری از استرس شغلی به ارزیابی ختم نمی شود. در عوض، پیشگیری از استرس شغلی باید به عنوان یک فرآیند مستمر در نظر گرفته شود که از اطلاعات ارزیابی برای تغییر یا تغییر مسیر استراتژی مداخله استفاده می کند.

راهکار کاهش استرس کاری کارکنان

در زیر برخی از مهارت هایی که کارمندان می توانند برای کاهش استرس در محل کار استفاده کنند آورده شده است:

• تفکر عمیق و آرمان گرایانه و هدفمند
• مدیریت زمان (برنامه ریزی)
• روی آوردن به طنز و شوخی
• استرس دیگران را نپذیرید و به یاد داشته باشید که شما فقط می توانید خودتان را تغییر دهید، نه دیگران را.
• مددکاراجتماعی
• استرس زاترین یا سخت ترین کارها را ابتدا در روز انجام دهید و برنامه ریزی کنید.
• ورزش
•…